Çocuk ve Korku

Korku, tehlike karşısında oluşan ve canlıyı korumaya yönelik bir tepkidir. Normal gelişimin bir parçası olduğu gibi, kişinin kendini tehlikelerden sakınmasını sağlar. Korkmak, bebeklikten ergenliğe kadar oldukça sık rastlanan bir durumdur. Araştırmalara göre, çocuklar gelişim dönemlerine göre farklı yoğunlukta, farklı sürede herhangi bir şeyden korkmuşlardır. Çocuğun gelişimi devam ettikçe korktuğu durum ve nesneler de, bulunduğu yaşa göre değişkenlik gösterir. Önemli olan nokta, bu korkunun süresi ve yaş dönemine uygun olup olmadığıdır.

Korkular Nasıl Ortaya Çıkar?

Korku, evrensel ve öğrenilmiş bir duygudur. Korku, bizi tehlikeye karşı uyaran koruyucu bir duygudur. Korkunun ortaya çıkmasında etkili olan faktörlerin başında anne-baba veya rol model olan kişi gelir. Tabi ki çevre, arkadaşlar, öğretmen gibi korkunun oluşmasını sağlayan bir çok etken vardır. Çocuklar etrafındaki kişilerin olaylara karşı verdiği tepkiyi gözlemler ve onlar gibi davranmaya çalışır, birçok kez başarır da. Örneğin kedilerle ilgili bir fikri olmayan çocuk, annesi kedi görünce çığlık atarsa veya korku tepkileri verirse, çocuk da her kedi gördüğünde aynı tepkiyi verecektir. Böylece korku davranışı öğrenilmiş olur.

Model alarak öğrenmenin dışında çocuğun izlediği çizgi film, oynadığı oyunlar, televizyonda gördüğü bir şey, anlatılan hikayenin etkisinde kalmak da korkuya sebep olabilir. Bu korkuların şiddetinin (örneğin canavar, görünmez adamlar, hayaletler vs) özellikle çocukların en savunmasız olduğu anlarda, geceleyin, uyku saatlerinde arttığını görürüz.  Uyku ya da gece terörü olarak adlandırılan uyku sorunu genellikle 2-6 yaş aralığında görülür. Uyku terörü, genellikle uyku sürecinin ilk dört saatinde oluşur. Bazı çocuklar bu durumu çok nadir yaşarken bazıları gecede birkaç kez yaşayabilmektedir. Çocuğun yaşadığı bu durum, sizin sebep olduğunuz bir sorun değildir. Gecenin rahat ve sakin geçebilmesi için gündüz yeşil alanda oynama, enerji boşaltarak rahatlama, gündüz uykularını azaltma akla gelen ilk önlemler arasında sayılabilir. 

Erken çocukluk döneminde bazı durum ve davranışlar çocuklarda bazı korkuların ortaya çıkmasına sebep olur;

• Annenin veya babanın çocuğu terk etmekle, gitmekle tehdit etmesi (bir daha böyle yaparsan seni bırakıp gideceğim demesi gibi)

• Anne veya babanın kendi huzursuzluklarını, mutsuzluklarını çocuğa yıkması (senin yüzünden hasta oldum, beni öldüreceksin demesi gibi)

• Fiziksel ve psikolojik şiddet içeren cezalar

• Çocukları sürekli başarılı ve en iyisi olması için kaygı yaratan söylem ve davranışlarda bulunmak

Korkular Çocukları Ne Şekilde Etkiler?

Korku çocukta hem fiziksel hem de psikolojik olarak bazı değişimlere yol açar. Korkunun etkisine fiziksel olarak baktığımızda; çocuğun kalp atışı hızlanır, hızlı bir şekilde nefes alıp vermeye başlar, kekeleyebilir, ağlayabilir, terleyebilir. Bunlar vücudun korkuya verdiği tepkilerdir. Psikolojik olarak baktığımızda ise, korkan çocuğun düşünce yapısı zedelenir, kaygılı ve stresli bir psikoloji içine girebilir. Birçok uyaranı tehdit unsuru olarak görebilir. Ona inanılmadığında veya korkuları küçümsendiğinde ise güven sorunu yaşar, yalan söyleme eğiliminde bulunabilir.

 Çocuklara Nasıl Yardımcı Olacağız?

Aşağıdaki öneriler çocuğun korkularını yenmesinde etkili olan yöntemlerden bazılarıdır;

• Çocukların her duygusuna önem vermek, her duygunun çocuk için önemli olduğunu unutmamak

• Çocuğun duygularını küçümsememek, onların olaylara karşı verdiği tepkilerle alay etmemek

• Çocukta korku unsuru oluşturacak konuşmalar yapmamak, bu tarz davranışlarda bulunmamak

• Beraber deneyimlenecek korkuları varsa, yanında durarak ona destek olmak ve süreci atlatmasına yardımcı olmak

• Çocuk, korkuları ile ilgili konuşurken sakin bir şekilde dinlemek

• Yeni çevre ve yeni deneyimlerde çocuğa fazla korumacı tutumda olmamak

Sonuç olarak, korkular ve korkuların sonuçları yaşa, cinsiyete, çevreye göre değişiklik gösterebilir. Bu korkular dönemsel olabileceği gibi, kalıcı da olabilir. Önemli olan bu süreci sağlıklı bir şekilde birlikte, çocuğa destek olarak atlatabilmek.

Kaynak:

• Çocuğu Anlamak ve Tanımak; Haluk Yavuzer

• www.konusmaterapi.com

Yazar : Psikolog İrem Bekar