Okul Fobisi

Çocuklar küçük yaşlardayken genelde okula gitmeyi hayal eder ve okula giden büyüklerine imrenirler. Ancak okul çağları geldiğinde, bu istek yerini yoğun bir heyecana bırakır. Öyle ince bir çizgide durur ki bu heyecan, korkuya dönüşmesi an meselesidir.

Peki nedir okul fobisi? Çocuklar bu duyguya neden ve nasıl kapılır? Okul fobisi olan bir çocuğun ailesi bu durumu nasıl karşılamalıdır?  

Okul Fobisi Nedir?

Okul fobisi, kuvvetli bir endişe nedeniyle okul çağındaki çocuğun okula gitmeyi reddetmesi ya da bu konuda isteksiz görünmesidir. Bu duygu karmaşasına okula ilk başlama zamanlarında daha sık rastlanırken, bazen okul yaşamının daha sonraki yıllarında da ortaya çıkabilir. Okul korkusu yaşayan çocuk, birden bire okula gitmemek adına direnç gösterirken, çoğu zaman anlamsız bahaneler sıralar. Ebeveynler tarafından gelecek olan aşırı zorlamalar karşısında ise çocuk panik içine girer, endişe duyar, ağlar ve okula gitmeme konusundaki ısrarını dile getirmeye devam eder. 

Nedenleri

Okul fobisinin kaynağında çocuğun ebeveyninden ayrılma korkusu yatar. Küçük yaştaki çocuk bu türden bir ayrılık yaşadığı zaman terk edileceğini düşünebilir. Çocuk annenin/babanın yokluğunda kendisine veya onlara bir zarar geleceğini düşünür ve endişelenmeye başlar. Çocuk hiç tanımadığı bir yerde, hiç tanımadığı bir otoriteyle karşı karşıya kaldığında korkar ve ailesinin yanında olmasının kendisi için daha iyi olacağını düşünmeye başlar. Diğer yandan evde bir kardeşi daha olan çocuklar için durum daha farklıdır. Onlar yokluklarında ebeveynlerinin kardeşiyle geçirdiği vakti kıskanabilir, okuldayken evdeki statüsünü kaybedeceği fikrine kapılabilir, ailesinin onu kendisinden kurtulmak için okula yolladığını düşünebilir ve tüm bunları engellemek adına okula gitmeyi reddedebilir. 

Ayrılma korkusunun şiddeti de okul fobisi oluşumunda önemli bir etkendir. Bazen ebeveyn çocuğun kendisinden ayrılıp okula gitmesini çabuk kabul edemez. Bu konudaki duygu ve hislerini de farkında olmadan ince iletilerle ve dolaylı yollarla çocuğa iletmiş olur. Bu tür durumlarda anne/baba okula başlayan çocuğuna kendisinin bütün gün onu bekleyeceğinden, bunu yaparken onu çok özleyeceğinden ve birlikte ne kadar güzel zaman geçirdiklerinden bahsetmeye başlarlar. Tüm bunları dinleyen çocuk ise okula başlamayı adeta ailesine ihanet etmekle eş anlamlı tutmaya başlar. Böylece o da tıpkı ebeveyni gibi okula gitmekle, yaşayacağı ayrılık korkusu arasında gidip gelir. İşte bu da okul fobisi oluşumunda bir diğer önemli etkendir.

Okul Fobisi Yaşayan Çocukların Ortak Özellikleri

Okul korkusu geliştiren çocuklar genellikle;

• Anne/baba tarafından aşırı korunan,

• Yaptıkları her şey için onay bekleyen,

• Ebeveyne aşırı bağımlı,

• Özgüveni eksik, 

• Anında tatmin isteyen,

• Uslu ve uyumlu,

• Utangaç, isteklerini özgürce ifade edemeyen,

• Yabancılarla iyi iletişim kuramayan, yabancılardan korkan ya da görüşmek istemeyen,

• Sokağa çıkıp oyun oynamak yerine, evde zaman geçirmekten daha mutlu olan,

• Konuşma becerisi gelişmemiş olmasına rağmen, sorunlarını kendi kendine çözmeye çalışan 

çocuklardır.

Çocuğunuzun Okul Fobisi Olduğunu Nasıl Anlarsınız?

Okul çağındaki çocuğunuzda;

 • Baş ağrısı, karın ağrıları, bulantı, kusma hissi ve iştahsızlık gibi psikosomatik belirtiler görülüyorsa,

• Çocuk son zamanlarda alıngan ve sinirliyse, 

• Heves ve enerji kaybı yaşıyorsa, 

• Utangaç davranıyorsa,

• Uykusuzluk çekiyorsa,

• Okul etkinliklerine karşı pasif, içe kapanık davranıyorsa,

• Okulda ve evde nedensiz yere ağlamaya, hırçınlaşmaya başladıysa,

• Evde kalmak ve okul ödevlerini kaçırmak arasında seçim yapamayıp, aşırı kaygılı olduysa,

• Hasta olmadığı halde sık sık baş veya karın ağrısını bahane ederek şikâyet ediyorsa,

• Hasta olduğunu söyleyip evde kalmasına izin verilince bu belirtiler ortadan kayboluyorsa,

• Okula gitmediği için suçluluk duymuyorsa, 

okul fobisi oluştuğundan şüphelenilebilir.

Okul Fobisiyle Baş Etme Yolları

Aile bireylerinin çocuğun okula gitmesi için kesin kararlı bir tutum takınmaları gerekir. Okula gidişin ertelendiği her gün ve saat problemin daha da büyümesine yol açacaktır. Bu nedenle okula gitmeyi reddeden çocuğa karşı kesin bir tavır takınarak, mümkünse problem yaratmayacağı bir aile bireyi ile okula devamı sağlanmalıdır. 

İlk zamanlarda sabahları erken saatlerde okula gitmek güç olabilir. Siz yine de çocuğunuza nasıl hissettiğini sormayın, çünkü bu durum çocuğunuza şikayet etmesi için fırsat ve cesaret verecektir.

Çocuğunuzu sürekli izleyin, eğer ev içinde dolaşabiliyor ve çok rahatsız görünmüyorsa okula gidebilecektir. Eğer çocuğunuzun fiziksel yakınmaları varsa ve bunlar genel yakınmalarına benziyorsa, çok fazla tartışmadan onu hemen okula hazırlayın ve okula gönderin. Eğer çocuğunuzun sağlığı konusunda endişeli iseniz doktor kontrolü yararlı olacaktır. Aksi halde okula gönderin ve öğretmenini haberdar edin.

Okula gitme vakti dışında çocuğunuzla okul fobisi hakkında konuşun. Okul fobisi hakkında çocuğunuzu suçlamayın. Korkusu ve gözyaşlarıyla alay etmeyin. Bu durumun birçok çocuk tarafından yaşandığını, zaman içinde kendisini mutlaka daha iyi hissedeceğini söyleyin. 

Okul fobisi olan çocuklar, okul dışında daha çok aileleriyle zaman geçirmek, evde oynamak, odalarında yalnız kalmak ya da televizyon seyretmek isterler. Böyle durumlarda çocuğunuzu akranları ile vakit geçirmesi için teşvik edin.

Çocuğa okula neden gitmesi gerektiğini açıklayın, gitmemesi halinde yapılan çalışmalardan geri kalacağını ve bunun kendisi için bazı aksaklıklara yol açacağını anlatın.

Vedalaşmalarınızı kısa tutun. Çocuğa ayrılıkların doğal olduğunu hissettirin. Çocuğun bağımlı olduğu kişinin, okul saati bittikten sonra çocuğu evde bekleyeceğini belirtmesi, çocuğun okula gitmesi konusunda ikna edici olabilir.

 Ona gününüzün nasıl geçtiğini anlatıp, onun gününün nasıl geçtiği hakkında konuşmak ikinizi de rahatlatabilir. Her anne baba gibi çocuğunuz için biraz kaygı duymanız normaldir fakat bu kaygı çocuğunuzun psikolojik, sosyal ve kişilik gelişimini olumsuz yönde etkileyecek düzeyde ise bir uzmana başvurun. 

Çocuğunuzda okul fobisinin belirtilerini gözlemliyorsanız ve tüm bu önerileri uygulamanıza rağmen herhangi bir iyileşme fark edemiyorsanız, mutlaka bir psikolojik danışmana veya pedagoga başvurun.

Yazar : Psikolog İrem Bekar